Główne podobieństwa i różnice między umową o pracę a umowami cywilnoprawnymi.
Mikołaj Rylski
Adiunkt w Katedrze Prawa Pracy i Polityki Społecznej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Wykładowca w grancie Komisji Europejskiej – Jean Monnet Chair (dot. dyskryminacji rasowej). Członek międzynarodowego zespołu badawczego ds. przeciwdziałania dyskryminacji ze względu na płeć (projekt PIUNA przy Universidad de Navarra – Hiszpania)
W Polsce najpopularniejszą formą zatrudnienia jest stosunek pracy, który powstaje wyłącznie w drodze zaistnienia między stronami umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru, bądź spółdzielczej umowy o pracę. Drugą popularną formą zatrudnienia są umowy cywilnoprawne, takie jak umowa zlecenie (umowa o świadczenie usług) czy umowa o dzieło. Wreszcie trzecim występującym niekiedy sposobem wykonywania przez pracownika pracy jest tzw. samozatrudnienie.
Główne podobieństwa i różnice między umową o pracę a umowami cywilnoprawnymi
| Umowa o pracę | Umowa o dzieło | Umowa zlecenie |
| Umowa starannego działania | Umowa rezultatu | Umowa starannego działania |
| Obowiązek osobistego świadczenia pracy | Przyjmujący zamówienie może lecz nie musi osobiście wykonać dzieła | Za zgodą zleceniodawcy możliwa jest substytucja wykonania zadania |
| Podporządkowanie pracodawcy jego kierownictwu, kontroli i poleceniom | Co do zasady przyjmujący zamówienie nie podlega kierownictwu zamawiającego, jednak może jeśli strony tak postanowią, kontrolować sposób realizacji dzieła | Zleceniobiorca powinien kierować się wskazówkami zleceniodawcy co do sposobu świadczenia usługi |
| Wykonywana w godzinach i w dniach określonych przez pracodawcę | Swoboda co do wyboru konkretnych dni i godzin pracy. Umowa może przewidywać maksymalny termin oddania dzieła. | Swoboda co do wyboru konkretnych dni i godzin pracy. Umowa określa jedynie termin wykonania zlecenia. |
| Zawierana co do zasady w formie pisemnej, w przypadku innej formy rodzaj umowy i jej warunki muszą być potwierdzone na piśmie | Dozwolona każda forma, bez dodatkowych wymogów | Dozwolona każda forma, bez dodatkowych wymogów |
| Umowa odpłatna, z zakazem zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia | Odpłatna, wynagrodzenie może być ryczałtowe albo kosztorysowe | Odpłatna lub nieodpłatna |
| Może być zawarta tylko z osobą fizyczną | Może być zawarta z osobą fizyczną albo osobą prawną | Może być zawarta z osobą fizyczną albo osobą prawną |
| Ryzyko związane z prowadzoną działalnością obciąża wyłącznie pracodawcę | Ryzyko zamawiającego jest znacznie ograniczone, szczegóły są ustalane w umowie | Ryzyko zamawiającego jest znacznie ograniczone, szczegóły są ustalane w umowie |
| Po zakończeniu współpracy pracodawca musi wystawić świadectwo pracy | Brak obowiązku potwierdzenia zakończenia współpracy | Brak obowiązku potwierdzenia zakończenia współpracy |
| Wszystkie składki na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne płaci za pracownika pracodawca (jedynie 13,71 proc. z nich potrącana jest z wynagrodzenia pracownika) | Zleceniodawca płaci za zleceniobiorcę z reguły tylko część składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne | Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne nie występuje |
Samozatrudnienie
Ta forma współpracy z pracodawcą polega na uprzednim założeniu przez osobę wykonującą pracę własnej działalności gospodarczej (opartej o wpis do ewidencji działalności gospodarczej), którą osoba ta wykonuje na własny rachunek i na własną odpowiedzialność, a następnie podpisaniu umowy o współpracy z pracodawcą, w oparciu o którą praca jest wykonywana i za którą osoba wykonująca pracę otrzymuje wynagrodzenie po wystawieniu odpowiedniej faktury. Z działalnością tego rodzaju wiążą się dla osoby wykonującej pracę liczne obciążenia publicznoprawne, w szczególności konieczność opłacania za siebie składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
